DEPREMZEDELERİN HAKLARI NELERDİR ? 

Kahramanmaraş merkezli 06/02/2023 tarihinde meydana gelen ve Kilis, Diyarbakır, Adana, Osmaniye, Şanlıurfa, Adıyaman, Gaziantep, Malatya ve Hatay'da binlerce insanımızın hayatına kaybetmesine, ağır yaralanmasına ve mal kaybına neden olan deprem nedeniyle depremden etkilenen bireylerin haklarına değinmek gerekmektedir. Bu bağlamda depremzedeler olarak hangi haklara sahip olduğumuzdan ve hukuki olarak neler yapabileceğimizden bahsedeceğiz.

Deprem sonrası insanların barınma, yeme-içme, psikolojik vs. problemleri ortaya çıkabileceğinden hukuk sistemlerinde ihtiyaçların giderilmesi ve problemlerin çözülmesi için depremzedelere belirli haklar verilmiş ve onlara özel düzenlemeler yapılmıştır.

Bu haklar ve düzenlemeler ile depremzedeler gıda, barınma, sağlık sorunları gibi temel ihtiyaçlarının karşılanmasını, hasarlı yapılarının yeniden inşasını veya tamir edilmesini talep edebilmekte, cezai ve hukuki yönden de bu hakları devlete, ilgili idarelere, müteahhitlere, sigorta şirketlerine ve sorumluluk sahibi kimselere yönlendirebilmektedir.

• İlk olarak afetzedelere yıkılan veya ağır hasar gören yapılar sebebiyle konut veya işyeri için sunulan desteklerden bahsedelim. Söz konusu desteklerden faydalanabilmek için ‘hak sahipliği’ gereklidir.

Peki ‘hak sahipliği’ nedir,  hak sahipliği başvurusu nereye yapılır, kimler hak sahipliği başvurusu yapabilir?

3. Depremzede hak sahipliği; Afet Sebebiyle Hak Sahibi Olanların Tespiti Yönetmeliği’ndedüzenlenmiştir. Söz konusu yönetmeliğin 3. maddesi şöyledir:

‘’Madde 3- Bu Yönetmelikte yer alan “Hak sahibi” deyimi, afetzedelerin, yıkılan veya ağır hasar gören binalarla olan mülkiyet ilişkilerini ve yeniden yapılacak binalardan veya verilecek inşaat kredisinden yararlanabilme durumlarını ifade eder.’’

Yani “hak sahibi”, yıkılan veya ağır hasar gören ya da muhtemel afetlerden etkilenebilecek binalarla olan mülkiyet ilişkilerini belgeleyebilen ve yeniden yapılacak binalardan veya verilecek inşaat kredisinden yararlanabilen afetzededir.

Umumi Hayata Müessir Afetler Dolayısıyla Alınacak Tedbirlerle Yapılacak Yardımlara Dair Kanun’un 29. maddesine göre de yıkılan, yanan, ağır hasara uğrayan veya uğraması muhtemel binalar ile imar planları gereğince kamulaştırılmasında zorunluluk bulunan yerlerdeki binalarda oturan aileler “hak sahibi” iseler;

• Konut yaptırılmasını,
• Kredi verilmesini,
• Evini tamir ederken yardım edilmesini talep edebilir. 

1. Depremzedeler hak sahipliğini başvurusunu ise depremin yaşandığı yerin valiliklerine veya kaymakamlıklarına ilgili taşınmazların durumunu gösterir evraklar ile istenen diğer belgelerle (tapu, kimlik,sigorta belgeleri vs.) ilan edilen süreler içerisinde yapabilirler.
2. Afet Sebebiyle Hak Sahibi Olanların Tespiti Yönetmeliğine göre hak sahipliği başvurusunu; konut, işyeri, ahırları yani kısaca taşınmaz malvarlığı ağır derecede hasarlı olan, yıkılmış olan, orta derecede hasar almış olan mülk sahipleri, afetten önce ve afet tarihinde mülkiyeti ebeveynine ait olan hasarlı, yıkılmış ikinci veya üçüncü konutta oturan kişiler, iştirak ve müşterek maliki oldukları konut veya işyeri hasar görmüş olanlar, hak sahiplerine bina yaptırılmak üzere tespit edilip konutları istimlâk edilen aileler

İlgili yönetmeliğe göre; DASK poliçesi bulunmayanlar, imar planında riskli olarak belirtilen yerlere ruhsatsız olarak ev, işyeri, ahır yapanlar, arazi veya arsa kendisine ait olmamasına rağmen ruhsatsız olarak ilgili yere ev, işyeri, ahır yapanlar, dernekler ve vakıflar gibi taşınmazı hasar gören tüzel kişiler, kiracılar, kendisi veya eşine ait aynı nitelikte ev, işyeri veya ahırı olan kişiler, yasal süre içerisinde taahhütname vermeyenler ve borçlanma işlemini yapmayanlar afetzede hak sahipliği başvurusu yapamazlar.

            Değinmek istediğimiz diğer bir husus depremzedelerin maddi zararların karşılanması ve dava açma hakları hususudur.

Depremzedeler maddi zararlarının karşılanmasını Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığından, DASK’tan veya DASK yönünden teminat sınırlarının aşılmasını durumunda varsa konut sigortasından talep edebilirler. Depremzedelerin bu süreçlerde uzman avukatlardan yasal destek almaları hak kayıplarına mahal vermemek oldukça önemlidir.

Depremde ölüm, yaralanma gerçekleşmesi hâlinde ölenin mirasçıları ile belirli yakınları ve yaralanan kişiler, taşınır veya taşınmaz malları zarar gören kişiler, belirli durumlarda maddi ve manevi tazminat isteme hakkına sahip oldukları gibi cezai sorumluluk durumunda da müteahhitler, yapı denetçiler, denetim görevini yerine getirmeyen belediye yetkilileri ve diğer kamu görevlileri hakkında suç duyurusunda bulunabilirler.

Sonuç olarak 6 Şubat Kahramanmaraş merkezli depremden olumsuz etkilenen depremzedelerin haklarını aramaları gerektiği kanaatindeyiz. Yaşanan felaket sonrasında maddi ve manevi yönden zarara uğrayan vatandaşlarımızın sahip olduğu haklar ve hukuken yapmaları gerekenler konusunda, hem ceza hukuku hem de özel hukuk ve kamu hukukunun ceza hukuku dışındaki alanları bağlamından doğan hukuki sorunlarda destek almak için Üğüdür Avukatlık Hukuk Bürosuna başvurabilirsiniz.